Eczeem: wat is dat?

Meer Nederlanders dan ooit hebben last van eczeem in het gezicht en op het lichaam. Zowel atopisch eczeem als contacteczeem neemt toe. Schoonheidsspecialisten hebben weliswaar geen toverstafje, maar kunnen de eczeemhuid wél veel weerbaarder maken. Dat lukt alleen met een totaalaanpak en in nauwe samenwerking met de klant. Wat is eczeem eigenlijk en hoe kunnen we dit behandelen?

Eczeem is een niet-besmettelijke huidaandoening, die gepaard gaat met roodheid, zwellingen, schilferingen, vochtblaasjes, vochtafscheiding ('natten') en kloofjes. Een heel belangrijk kenmerk is de jeuk. Als een klant met eczeemklachten in de salon komt, vraag je eerst of er sprake is van contacteczeem of van constitutioneel (atopisch) eczeem.

Contacteczeem kan worden onderverdeeld in allergisch contacteczeem en irritatief contacteczeem. Bij irritatief contacteczeem is er geen allergie, maar wordt het eczeem veroorzaakt door rechtstreekse irritatie van een agressieve stof, bijvoorbeeld door contact met water, zeep of afwasmiddelen, door wrijven of door kou. Bij allergisch contacteczeem is de oorzaak van het eczeem een ‘allergische reactie’ voor een bepaalde stof. Dit type IV-allergie (zie kader) ontstaat als je door een eerder huidcontact met een bepaalde stof allergisch bent geworden voor die stof, het allergeen. Dit kan binnen 10-14 dagen na eerste blootstelling aan het allergeen. Eenmaal gesensibiliseerd kan het eczeem binnen enkele uren tot dagen na contact met (een kleine hoeveelheid van) het allergeen ontstaan. Het is vaak je reinste detectivewerk om de boosdoener op het spoor te komen. Een contactallergie blijft vaak levenslang bestaan. Als het niet (goed) lukt om het allergeen te vermijden en/of als het eczeem chronisch wordt, dan wordt de huid dikker, verhoornd deze en bouwt het grote schilfers op. Contacteczeem kan overal op de huid voorkomen.

Bij atopisch eczeem is de huidbarrière verstoord, waarschijnlijk door een verminderde hoeveelheid fillagrine in de epidermis. De belangrijkste functie van fillagrine is het vasthouden van water in de hoornlaag, het bovenste laagje van de huid. Als de hoornlaag uitdroogt, loopt de huidbarrière schade op en gaat de huid schilferen en jeuken. Constitutioneel eczeem is een immuunziekte en gaat vaak samen met een aanleg voor hooikoorts, astma en voedselallergie. Deze aanleg is erfelijk en heet ‘atopie’. Ongeveer zeventig procent van de patiënten heeft familieleden met eczeem, astma of hooikoorts. Vaak beginnen de klachten in de vroege kindertijd met eczeem in de knieholtes en de binnenkant van de ellebogen. Bij veel kinderen verdwijnt het eczeem vanzelf. Bij oudere mensen is het immuunsysteem minder actief en is het risico kleiner dat een sluimerende aanleg voor allergie daadwerkelijk als eczeem zichtbaar wordt. De atopische aanleg blijft echter bestaan en het eczeem kan op latere leeftijd terugkomen. De eerste verschijnselen kúnnen zelfs bij mensen van zeventig jaar of ouder ontstaan. Vrouwen en mannen hebben een even groot risico om atopisch eczeem te ontwikkelen.

Soms weten klanten niet precies welk type eczeem ze hebben. Om het onderscheid extra lastig te maken: mensen met atopisch eczeem hebben ook een verhoogd risico op het ontwikkelen van contacteczeem. De huid van mensen met constitutioneel eczeem staat ‘open’ en is daardoor extra gevoelig voor infecties met bacteriën en het herpes simplex virus (de veroorzaker van koortslip). Bij bacteriële infecties ontstaan puistjes, open plekken en gelige korsten op de huid. Bij een infectie met het herpes simplex virus ontstaan vele, vaak pijnlijke, blaasjes op het eczeem en kan koorts optreden.

Kalmeren en de huidbarrière herstellen

De belangrijkste taak van een schoonheidsspecialist is om de eczeemhuid te kalmeren en de beschadigde huidbarrière te herstellen. Door de kapotte barrière is de huid namelijk zo gevoelig, schilferig en jeukend. Daarvoor werk je in harmonie met de huid met producten met zo min mogelijk ingrediënten. De huid moet beschermd, gehydrateerd en gevoed worden, maar mag niet helemaal worden afgesloten met vaseline-achtige substanties. Weinig producten gebruiken, producten met weinig ingrediënten gebruiken en ook: weinig wassen. Iedere dag douchen is niet nodig en kan eczeem zelfs uitlokken. Vooral heet douchen is af te raden. Als de klant een jachtig leven leidt, is het bijna onmogelijk om de huid te kalmeren. Een nauwe samenwerking met de klant is dan ook de sleutel tot een succesvolle behandeling. Help de klant om stress te herkennen en te vermijden. Neem de hele lifestyle door en geef eventueel voedingsadvies. 

Samenwerking met andere professionals

Als schoonheidsspecialist met niveau 4 kun je zelf een klant met eczeem behandelen, vooral bij milde eczeemplekjes in het gezicht. Als er sprake is van grote, nattende plekken en actieve infecties, kun je beter eerst naar de huisarts verwijzen. Ga dan niet zelf dokteren. Als je kalmerende behandelingen geen resultaat hebben, verwijs je door naar een huisarts. Die zal bij een ernstig eczeem waarschijnlijk corticosteroïdzalf (‘hormoonzalf’) voorschrijven. Die zalf heeft twee goede effecten op het eczeem. In de eerste plaats onderdrukt de zalf de ontsteking in de huid, zodat de roodheid afneemt. In de tweede plaats werkt de zalf jeukstillend. Maar de huid wordt dun door deze zalf en je mag het dan ook niet lang gebruiken. Vooral in de afbouwfase kun je als schoonheidsspecialist veel betekenen voor je klant. Door de huidbarrière weer op te bouwen, krijgen indringers en kou minder kans en is het risico op een nieuwe opvlamming lager. De meeste huisartsen staan dan ook open voor een samenwerking met een schoonheidsspecialist. 

Sprayen tegen jeuk

Eczeem jeukt altijd. De jeuk kan hevig en onverdraaglijk zijn en is enigszins te vergelijken met het gevoel na aanraking met brandnetels of het gevoel alsof er beestjes op/onder de huid lopen. Krabben verlicht de jeuk tijdelijk, maar op termijn ontstaat een ‘jeukkrabjeuk-cyclus’: door het krabben ontstaat nieuwe jeuk, waardoor weer meer gekrabd wordt, enzovoort. Bovendien ontstaan beschadigingen aan de huid die littekens kunnen achterlaten. Het krabben kan een gewoonte worden. Er zijn allerlei ‘huismiddeltjes’ tegen jeuk, maar sommige zijn erger dan de kwaal zelf. De veiligste lijkt te zijn: even sprayen met kraanwater of thermaal water en dit vocht aan de lucht laten drogen. Dat geeft direct iets verlichting en belast de huid niet. ’s Nachts kunnen natte verbanden zorgen voor afkoeling van de warme ontstoken huid en die werken ook jeukstillend. Indien nodig kan de arts orale antihistaminica voorschrijven.

Litttekens en pigmentveranderingen

Na ernstige aanvallen van eczeem verandert de huid. Berucht is lichenificatie: door krabben ontstaat na verloop van tijd een verdikking van de huid en vergroving van de huidstructuren. Ook kunnen pigmentveranderingen optreden: door wrijven in de ogen kan na verloop van tijd een donkere verkleuring van de oogleden optreden. Wanneer eczeem tot rust komt, kunnen plekken van de huid waar het eczeem gezeten heeft lichter gekleurd zijn dan de normale huid (hypopigmentatie). Bij mensen met een donker huidtype kan er juist sprake zijn van een donkere verkleuring van de huid (hyperpigmentatie). Deze kleurveranderingen verdwijnen meestal in de loop van de tijd. Als schoonheidsspecialist kun je deze gevolgen van een eczeem-aanval behandelen als de huid helemaal tot rust is gekomen of ze professioneel camoufleren. 

Zon en eczeem

Uv-stralen uit de zon werken ontstekingsremmend. De medische lichttherapie is dan ook gebaseerd op deze helende werking van uv. Bovendien maakt de huid onder invloed van zonlicht vitamine D aan, dat herstelprocessen in de huid activeert. Maar dat betekent niet dat eczeem verdwijnt als je een dag in de felle zon ligt te bakken. Sommige huiden knappen op van het zoute zeewater. Het standaardadvies voor iedereen, vermijd de zon tussen 11.00 en 15.00 uur, geldt zeker voor mensen met eczeem. Een zonnebrandcrème die geschikt is voor de eczeemhuid bevat bij voorkeur geen chemische uv-filters, zoals Octocrylene, Avobenzone, Octinoxate, Homosalate, Helioplex en Oxybenzone. Die kunnen voor huidirritaties zorgen. Fysieke uv-blokkers zoals Titaniumdioxide of Zinkoxide geven veel minder problemen. 

Allergietypes

Officieel zijn er vier types allergische reacties:

• Type I: IgE-allergie, het directe type die kan leiden tot de gevaarlijke anafylactische shock na het eten van een pinda of na een bijensteek. 
• Type II: IgG-antistofgemedieerde allergische reactie
• Type III: allergische reactie die zich richt naar oppervlakte-antigenen op weefsels
• Type IV: celgemedieerde allergische reactie

Type II en III komen nauwelijks voor. Een contactallergie is een type IV allergie of het zogeheten ‘vertraagde type allergieën’. Pas 12 tot 72 uur na huidcontact met een allergeen treden de typische symptomen op. Daarmee onderscheidt deze allergie zich fundamenteel van de type I allergieën, het ‘directe’ type, waar 90 procent van de allergieën bij horen zoals hooikoorts en medicijnenallergieën. Bij het directe type zijn de allergische symptomen binnen enkele minuten al te zien na aanraking met het allergeen. Bijvoorbeeld galbulten met sterk jeukende huid, zwelling en blaasjes. De oorzaak: het immuunsysteem heeft met het allergeen, bijvoorbeeld een pol, al eens eerder kennis gemaakt en is nu gealarmeerd. Bij het vernieuwde contact gaat de alarmfase in: de b-cellen van het immuunsysteem produceren IgE antilichamen: immunoglobuline, dat zich hecht aan specifieke witte bloedlichaampjes, de mestcellen, in de huid en het bindweefsel. Deze combinatie valt nu de onterecht als gevaarlijk ingeschatte  lichaamsvreemde stof aan. Dat leidt tot een grote uitstoot van histamine, een hormoon dat belangrijk is voor het afweerproces. Dit histamine is de eigenlijke boosdoener: in de allergische strijd tegen het eigenlijk ongevaarlijke allergeen veroorzaakt het ontstekingssymptomen en ook jeuk!